Ikaw ma-iyaha. Siya ma-imo. Ang tanan tungod sa pag-angkonay, adunay tag-iya. Mga linalang sa Bathala, gipanag-iya sa Bathala. Gitugahan sa kasingkasing aron ang gugma monunot sa pagpanag-iya. Ikaw ako. Ako imo. Kasingkasing nga higugmaon tugbang sa kasingkasing nga mahigugma. Usa tugbang sa usa. Walay labaw ug walay kubos. Mao kana ang matuod nga gugma. Matahom. Maanindot nga gugma.

        Gugma nga gikan sa Diyos ngadto sa tawo. Gugma nga gikan sa tawo ngadto sa Diyos. Gugma nga gikan sa tawo ngadto sa isigkatawo. Gugma gikan sa usa ka lumad ngadto sa Yutang Natawhan. Gugma sa inahan ngadto sa anak. Gugma sa anak ngadto sa inahan. Gugma gikan kang Dino ngadto kang Marina. Apan duna bay gugma gikan kang Marina ngadto kang Dino?

You will be hers. She will be yours. Because everything is meant to be claimed, there is an owner. Creatures of God, owned by God. Endowed with a heart so that love clings to what is owned. I am yours. You are mine. A heart that is loved paired with the heart that loves. One paired with one. No higher, no lower. That is true love. Beautiful. Lovely love.

          Love that comes from God to humans. Love that comes from humans to God. Love that comes from humans to fellow humans. Love from a native to the homeland. A mother's love for her child. A child's love for the mother. Love from Dino to Marina. But is there love from Marina to Dino? That is the big question. That is the riddle that creeps into Dino's mind. His heart was full of love, of all kinds of love. But is there anyone who loves him in return? Who could it be? His mother? But she is no longer there. She passed away a long time ago, long gone from the earthly realm.

Dariyot hisud-ipi si Lindo sa iyang paghigop sa kape sa dihang mikalit pag-ingon si Tomas nga miduol sa kaniya, “Lindo, ania kuno si Mohen!”

          Bisan sa kalit nga kakugang nga iyang gibati, gipugngan ni Lindo ang iyang kaugalingon nga dili mahimatikdan ang dakong kahigwaos nga iyang gibati sa maong balita. Kalit nga misurok ang iyang dughan ang kahadlok. Diha ang kalisang ug gani ingon sa nangimog-kimog ang iyang kaunoran nga nakahingpit paghubad sa kahulogan niadtong gibalita kaniya ni Tomas.

Lindo nearly spewed the coffee out of his nose when Tomas approached and said: “Lindo, Mohen is said to be here!”

          Despite his sudden shock, Lindo steadied himself so that the great anxiety caused by the news wouldn’t show. Fear surged up in his chest. He felt panic, and his insides trembled as they fully absorbed the meaning of Tomas’s news.

Ang una maorag tingog sa usa ka hamtong ug garbosang babaye; ang ikaduha, sa usa ka batan-ong lalaki; ang karon, ikatulo, sa usa ka karat ug hagong, maorag hubakon. Tulo na ka tawag ang tanan, wala magpulos. Ning tungora, maorag maayo na kaayong ipusdak ang telepono—ug kana untang ang tanang kasaba adto mopaka, mosalsag sa dalunggan niining karat ug hagong. Ang nakababag lang sa nagtipun-og nga kapungot mao nga ang telepono—wala untay bayad bisan pa sa 10¢-matag-tawag nga pahibawo, dili iyaha.

          Gibatig kabawo, gibutang niya ang awditibo ug, sama sa iyang nahimo na, human sa unang duha ka tawag didto sa laing mga telepono, miingon, “Salamat, Boss,” ngadto sa tiyanong lalaki sa tindahan nga mitubag lamang og “Mmm.” Unya, mihinay siya pagliso tumong sa gawas apan mikalit sa pagtuyok, “Patan-awa ko ari, Boss.”

The first sounded like it came from a mature, haughty woman; the second, from a young man; and now, the third, from a wheezy and raspy, almost asthmatic, voice. There were three calls altogether, none of them had been of any use. At that moment, it felt almost right to smash the telephone—and that all the noise of his anger would crash through it, shattering the ear of that raspy-wheezy person. The only thing hindering his mounting anger was the fact that the telephone—free to use despite the “10¢ per call” notice, did not belong to him.

          Feeling worried, he set down the receiver and, just as he had done after the first two calls from other phones—said, “Thank you, Boss,” to the pot-bellied storekeeper, who only answered, “Mmm.” Then he slowly turned toward the exit, but suddenly spun back, “Let me see this, Boss.”

Ikatulo ka adlaw na karon nga ang gibuhat ni Iyo Magno sa sapa nakapalibog sa sityo sa Bahian. Alang sa mga mag-uuma nga molupyo sa maong dapit ang gibuhat sa tigulang maoy usa ka tanghaga nga lisod tugkaron sa misuyla nga tubig nga moambak sa basakan sa ubos nga dili na kabahin sa iyahang luna nga nahimutang sa sidlakang dapit. Sama sa miaging duha ka adlaw, ang tigulang karon nagkadusingot sa usab sa pagbato aron mapanday ang usa ka malig-on nga paril nga mo-ali sa tubig sa sapa nga miawas.

          Si Ingko Talino nga nakamatikod sa usab didto sa ibabaw nga tagaytay nagdali-dali pagtugway sa iyang kabaw. Unya midulhog siya ngadto sa nahimutangan ni Iyo Magno. Diha sa hunahuna niya nga iya na gayod tuksoon ang iyang kumpare nga may matigmoong laraw.

It has been three days since Iyo Magno’s actions at the creek have puzzled the village of Bahian. For the farmers living in that area, what the old man did was hard to fathom, for water no longer flowed into the rice fields on the eastern side which was no longer part of his land. In the last two days, the old man eagerly piled up stones to build a sturdy wall to block the flowing creek.

          Noticing what was happening up on the ridge, Iyo Talino hurriedly tethered his carabao. He then went to Iyo Magno’s location. He was going to ask his kumpare what he was doing.

Paghitukma gayod ni Mario sa simangon sa dalan paingon sa balangay nga iyang namat-an sa mahayag, ang Puting-Baybayon, kalit niyang namatikdan ang pagkuba sa iyang dughan. Napahunong siya sa paglakang, ug sa makadiyot nahisama siya sa kandilang giugbok. Wala siya makalimot nga ang mao gihapong dalan maoy iyang gisubay – mga pito na ka tuig karon.

          Niadtong higayona, nahisama siya sa usa ka puga taliwala sa ataon nga kangitngit sa kagabhion nga malisang kaayo nga masabligan sa kahayag sa kabuntagon. Walay nakamatikod nga milakaw siya niadto. Siya lamang ang nasayod nga maningpalad siya alang ug tungod sa babaye nga gihigugma niya sa hilabihan. Apan sukwahi sa iyang gilaoman, ang iyang pagpasakit usa ka hingpit nga hulagway sa kawalay paglaom. Usa siya ka tinuod nga pakyas!

When Mario reached the corner of the road leading to the village that shone brightly, the Puting-Baybayon, he suddenly noticed an uneasiness in his chest. He stopped walking, and for a moment, he was stuck like a candle. He has not forgotten that he has been following the same road – for about seven years.

          At that moment, he felt as if he were trapped in the darkness of the night, too terrified to be touched by the light dawn. No one noticed when he left. Only he knows that he will venture out for the sake of the woman he loves so much. But contrary to his hopes, his suffering painted a perfect picture of hopelessness. He was a real failure!

Usa sa ka layang dahon gihuyop sa hangin. Kini milunga sa sanga ug mituya-tuya uban sa hangin dayon didto mahitugdon sa dughan ni Leon kinsa naglingkod sa nag-igdal nga gamot sa dakong mangga ug naghinuktok. Gipunit ni Leon ang dahon ug giitlib samtang giwaling niya ang iyang panan-aw gikan sa iyang kalabaw didto sa tunaan ngadto sa halapad nga kaumahan kansang dughan naghitak ang dagkong mga puso sa mais nga naghulat na lamang og adlaw aron sanggi-on. Gikan sa kamaisan mitublaw ang panan-aw ni Leon ngadto sa halayong bungtod ug kapunawpuna-wan. Unya nangagho siya.

          “Moadto gayod ako sa siyudad. Bahala na!” matod niya.

A dried leaf is blown by the wind. It took off from the branch, twirling through the air until it settled on Leon’s chest as he sat on the thick root of a big mango tree, lost in thought. Leon picked up the leaf and gently chewed on it, shifting his gaze from the mud puddle where his carabao rested to the broad cornfields, their fat ears of corn just waiting to be harvested. From the cornfield, Leon's gaze drifted toward the distant hills and horizon, and he sighed.

          “I’m definitely going to the city. Whatever it takes!” he said.

Hapon. Mag-ikatulo na, ug kini ang nakapabalisa kaayo kang Mana Oryang samtang naga-irag siya sa silyang tuwang-tuwang diha sa ilang beranda, ang ambong niyang panagway gidaitlan sa mga rayos sa sumasalop na nga Adlaw. Apan ang iyang gihulat wala pa gayod magpatim-aw, wala pa gihapon mahiabot. Unsa kahay nalanganan? Kademongkog, nagkanayon sa hilom si Mana Oryang samtang ang iyang mga mata wala mahimutang, nagasudsod sa unahan, sa gamayng dalan nga nagsukad sa ilang hagdanan ngadto sa kretera probinsiyal. Diha sa iyang nawong nahulad ang nagdunghay nga kahingawa. Apan wala gayoy miguho, walay anino sa iyang anak nga dalaga ― kang Flora.

          Ang sapya nga tiil sa silyang tuwang-tuwang nakahimo og hinaganas samtang naga-irag ang hamtong babaye. Usa ka tingog ang namugna. Tingog nga haganso, nga nakadugang hinuon sa kadibal sa iyang alimpatakan.

It was the afternoon. It was nearly three o’clock, and this troubled Mama Oryang as she sat anxiously on the chair in their porch, her aged face bathed in the rays of the setting sun. However, what she has been waiting for has not yet unfolded, has not yet arrived. What could have been delaying it? Frowning, Mama Oryang stayed silent, her eyes fixed straight ahead on the small path that led from their staircase to the provincial road. A sigh escaped her lips, etching worry on her face. But there was no sign, no shadow of her daughter ― Flora.

          The broken leg of the chair made a noise as the old woman moved it. A voice emerged, a sharp tone that added tension to her solitude.

Sulod sa lima ka tuig, nakigkombate, maingon tang pulonga, sila si G. ug Gng. Alcantara aron makatigom usa ka gatos ka libo ka pesos. Ang tanan nagsugod diha sa usa ka basahon nga giulohan “Unsaon Pagpadato,” nga giregalo sa usa nila ka higala sa adlaw sa ilang kasal. Aduna silay napulo ka libo aron pagsugod. Si Gng. Alcantara mituyok-tuyok sa iyang kaugalingon sa pangomersiyo sa panapton. Si G. Alcantara, nga usa ka enhenyero, nakigkumbuya sa usa ka grupo nga mamuhat og mga balay.

          May gihatod ang magtiayon nga usa ka hingpit nga badyet sa pamilya. Matag semana gipaninguha nila nga kini matuman. Gibantayan nila ang mga kahigayonan; kutob sa ilang pahimuslan. Gidagkotan nila ang kandela sa masigkatumoy, matod pa sa pagya. Sa ikaupat nga tuig sa ilang pakigbisog, natigom nila ang siyam ka gatos ka libo ka pesos! Mga pila na lang ka dangaw gikan sa ilang gitumong! Sa ikalima nga tuig, nahibalik sila sa ilang gisugdan…

Over five years, Mr. and Mrs. Alcantara fought, so to speak, to save up one hundred thousand pesos. It all began with a book titled “How to Get Rich,” given as a gift by a friend on their wedding day. They had ten thousand to start with. Mrs. Alcantara ventured into the garment business. Mr. Alcantara, an engineer, joined a construction group building houses.

          The couple put together a strict family spending plan. Every week they worked to stick to it, watching for opportunities and making the most of what they had. In other words, as the saying goes, they tightened their belts.  After four years of this effort, they succeeded in saving nine hundred thousand pesos! They were just a few steps away from their goal! In the fifth year, they found themselves back where they started…

Malinawon kaayo ang iyang pagpahulay karong hapona. Naglingkod siya sa lingkoranan sa may lagwerta sa balay-bakasyonan ni Don Manuel dela Madriño. Ang duha niya ka tiil gisanday sa puthawng pasistor. Nag-atubang siya sa pribadong pantalan sa Don sa may kasadpan. Didto sa unahan, iyang nakita ang lantsa sa Don nga nagkaduol sa pulo sa Kamingaw. Didto sa halayong unahan, nalingaw siyang nagsud-ong sa mga bulok sa Adlaw nga sumasalop na. Daghan ang mga gaway sa silaw ug nagkalainlain usab ang matang sa bulok niini.

          Sa wa madugay, ang lantsa midunggo. Iyang nakita ang usa ka tawo nga miambak, ug ingon sa nagdali. Sa paghimuntog sa ubos, milantaw sa balay. Midagan ang maong tawo paingon kaniya.

This afternoon, he was resting very peacefully. He was sitting on the bench by the courtyard of Don Manuel dela Madriño’s vacation house. His legs rested on the iron footstool. He was seated facing the Don’s private wharf to the west. There ahead he saw the Don’s yacht approaching the island of Kamingaw. Far ahead, he enjoyed watching the sun’s rays as the day was ending. There were many beams of light, each of a different color.

          As soon as the boat docked, he saw a man jumped down. As he stepped ashore, he looked back at the house, then the man ran toward him.

A young monk's quiet chant

under Zenkoji's cherry blossoms—

spring awakens,

we all grasp its meaning.

People stop

under the Niōmon Gate,

where even the guards seem alive,

quiet falls on rock,

as if heaven waits

just past.

Snow covers for months,

then quiet takes over,

the tight steps,

a dark without end.

My hand locates the key—

all stays the same,

and all unlocks.

Chuckles mix with vapor

at Sobanomi,

steam rises from fresh soba,

spring onions move,

wasabi bites the tongue—

each mouthful

brings back

what's basic

and nice.

After the long white,

Color hangs still,

Higashiyama's art

wakes the hills.

No noise,

yet the creek comes back.

A stroll through Jojoen—

rocks hold warmth under feet,

pines catch the fading light.

The garden breathes out.

I stop,

and the day closes

in loveliness.

At Togakushi,

cedars stand like silent monks,

I tread the trail in shade and light,

the hills show themselves

among the trees.

Every footfall makes a line,

every inhale, a plea.

Hot means hot means

hot—

a dish of Kurobuta pork,

rice sends up steam next to soft greens.

The chopsticks halt,

thankful

for this midday meal.

I lift this cup to you Nagano,

a fresh craft beer,

cooked meat, sweet bell peppers,

the haze soft in dusk light.

You've shown me kindness,

a spot to rest and enjoy.

So I give you this instant,

proof that spring stays late in May.

Yes, I grow older,

but in the hushed steam

of Jigokudani's pools,

my lungs fill deeper,

my body recalls ease.

Night creeps in,

and I don't fight it.